Είναι αρκετό οι φιλόσοφοι να άρχουν;

Ν.Σ. Μαυρογιάννης

Μαθηματικός (MSc, PhD),

Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο 

Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης

Δημοσιεύθηκε την 27-2-2015 στον Εκπαιδευτικό ιστότοπο esos.gr

http://www.esos.gr/arthra/37134/einai-arketo-oi-filosofoi-na-arhoyn 

Πέρα από τα ρητορικά σχήματα περί αριστείας, τις λυρικές εξάρσεις για το άγχος των διαγωνιζομένων, τις δήθεν επιστημονικές ανησυχίες για το αν θα πειραματίζονται τα σχολεία και τις εκδηλώσεις στοργής για την ισότητα των μαθητών υπάρχει και η πραγματικότητα. 

Μία πραγματικότητα όπου διακρίνουμε στην δημόσια εκπαίδευση πολλές παθογένειες. Και δεν εννοώ μόνο την χαμηλή χρηματοδότηση, τις κακές αμοιβές των εκπαιδευτικών ή την θεσμική πλέον κακομεταχείριση που τους επιφυλάσσει η διοίκηση. Ούτε μόνο τα προβληματικά προγράμματα και βιβλία, την πλήρη απουσία λογοδοσίας και  την έλλειψη πειθαρχίας. 

Εννοώ και ένα τεράστιο χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στους εν δυνάμει μαθητές και την ίδια την μάθηση. Διότι δεν είναι αρκετό να μεταφέρει ένα παιδί τον ενσώματο εαυτό του στο σχολείο για να θεωρηθεί μαθητής. Αυτό είναι το πρώτο βήμα. Και μικρό. Απομένει να γίνει το μεγάλο διανοητικό βήμα του μανθάνειν. Το πώς θα ξεκινήσει ένα τέτοιο βήμα ή το πώς δεν θα μείνει μετέωρο αποτελεί ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα όπου εδώ και αιώνες οι δάσκαλοι βάζουν όλη την τέχνη τους για να το λύσουν. Και εφ’ όσον νοιώθουμε, ως οφείλουμε, την ανάγκη να κρατήσουμε τα παιδιά που για διάφορους λόγους δεν επιθυμούν να μάθουν ή μαθαίνουν δύσκολα  εντός της εκπαίδευσης, είναι απαραίτητο να αξιοποιήσουμε ή και να επινοήσουμε  ειδικές στρατηγικές. Να μπουν ζώνες προτεραιότητας, σχολεία πειραματισμού, να αναβιώσει επιτέλους η πρόνοια του Ν. 1566/85 για εκ περιτροπής πειραματικά σχολεία, να ανασκουμπωθούν εκείνες και εκείνοι που θεραπεύουν τις Επιστήμες της Αγωγής ή Διδακτικής να αφήσουν τα γραφεία τους και να μπουν στις τάξεις μαζί με τους επαγγελματίες εκπαιδευτικούς. Να τεθεί η εκπαιδευτική κοινότητα ενώπιον των ευθυνών της, να εγερθούν σημαντικά ερωτήματα στην κοινωνία και την οικογένεια να ενωθούν οι δυνάμεις ώστε κανένα παιδί να μην μείνει νηστικό. Κυριολεκτικά ή με τον προφανή τρόπο μεταφορικά. Δύσκολο δεν λέω. Αλλά στη την εκπαίδευση μόνο οι ιαχές μέσω ή άνευ ντουντούκας είναι εύκολες. 

Από την άλλη μεριά υπάρχουν παιδιά που είναι έτοιμα να μάθουν. Λόγω περιβάλλοντος ή από μία δυσεξήγητη έφεση αγαπούν τα μαθήματα, το σχολείο και ότι έχει να κάνει με αυτό. Κάποια από αυτά ανθίζουν στο σχολείο της γειτονιάς τους. Κάποια άλλα θα επιθυμούσαν να βρεθούν μαζί με όμοια τους. Ένα τέταρτο του αιώνα μετά ένας άλλος νόμος ο Ν. 3966/2011 κάνει ρίμα με τον προηγούμενο και λαμβάνει πρόνοιες για αυτά τα παιδιά. Τους δίνει την δυνατότητα να φοιτήσουν σε κάποιο από τα 60 Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία (ΠΠΣ) που είναι δημόσια σχολεία. Η επιλογή ως είναι φυσικό γίνεται με εξετάσεις. Τα ΠΠΣ επιλέγουν εκτός από  τους μαθητές και το προσωπικό τους καθώς,  χάρις στην διοικητική ευελιξία που τα χαρακτηρίζει, και μέρος του προγράμματος τους. Είναι σχολεία όπου ο πειραματισμός εντοπίζεται σε ενδιαφέρουσες ιδέες, καλές πρακτικές, από κοινού δράσεις με εκπαιδευτικούς άλλων σχολείων κ.α. Είναι σχολεία που διεκδικούν ένα είδος ηγεμονίας αλλά πρόθυμα την μοιράζονται και με συνεργαζόμενα σχολεία. Προσπαθώντας να σταθούν ισάξια των προ του 1566 Προτύπων Σχολείων αναμένεται κάποιοι από τους απόφοιτους τους να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην Κοινωνία, την Οικονομία, την Επιστήμη την Τέχνη.  Δηλαδή  να μεγαλώσουν την πίττα όχι μόνο ως προς το τι θα φάμε και θα πιούμε αλλά και ως προς τι θα διαβάσουμε θα χειροκροτήσουμε θα διαλογισθούμε. Ακόμη πιο σύντομα: Τα ΠΠΣ είναι ένας μοχλός αποτελμάτωσης και μία Ελπίδα για την Πατρίδα μας.

Είναι άδικο να μετράς τους άνισους ίσα. Οι δύο προηγούμενες παράγραφοι περικλείουν ανάγκες και αγωνίες άνισων που διεκδικούν το δικό τους μερτικό στην Παιδεία.  Που γίνονται εύκολα αντιληπτές αρκεί παρακάμψουμε τη συνδικαλιστική παπαγαλία και τις πρετ α πορτέ εκπαιδευτικές λύσεις που σκαρώνονται στο κομματικό ημίφως. Και που αξιώνουν από την πολιτική ηγεσία να επιδείξει μια στοχαστική επί των προβλημάτων διάθεση. Αυτούς τους δύσκολους καιρούς το τελευταίο πράγμα που χρειαζόμαστε αυτή την στιγμή ως Έθνος είναι να βλέπουμε σκυθρωπούς ανθρώπους να εξαγγέλουν δια της αποδόμησης του Ν. 3966 την στέρηση της ελπίδας από ικανά παιδιά. 

Η φιλοσοφία απαιτεί συνθέσεις. Και απαντήσεις. Κλείνοντας παραθέτω, την μάλλον προφανή, απάντηση στο ερώτημα του τίτλου: Όχι!  Χρειάζεται (επιπροσθέτως) οι άρχοντες να φιλοσοφούν.

esos: Δέκα ερωτήσεις για το ρόλο και την αποστολή των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων

Τις απαντήσεις στα ερωτήματα του esos απάντησαν οι:

Γεώργιος Θεοφ. Καλκάνης, 

Καθηγητής ΕΚΠΑ, Πρώην Πρόεδρος της ΔΕΠΠΣ 

Γιάννης Αντωνίου,

 Διευθυντής 2^ου Π.Π. Γυμνασίου Αθήνας, Πρώην Αντιπρόεδρος της ΔΕΠΠΣ

Κωστής Κοντογιάννης,

 Διευθυντής 1^ου Π.Π. Γυμνασίου Αθήνας

 Δημοσιεύθηκσε στο ESOS: 23-2-2015

1. Η  Ελληνική κοινωνία φαίνεται διχασμένη ανάμεσα σ αυτούς που πιστεύουν στο θεσμό των πρότυπων –πειραματικών σχολείων και σε εκείνους που είναι σφόδρα αντίθετοι. Μπορείτε να μας πείτε με δυο λόγια τι διαφορετικό προσφέρουν τα σχολεία αυτά σε σχέση με ένα μέσο δημόσιο σχολείο;

Ο ισχυρισμός ότι υπάρχει διχασμός στην κοινωνία για τα ΠΠΣ και ότι μέρος της είναι σφόδρα αντίθετο σε αυτά, είναι ακατανόητος. Τα σχολεία αυτά απαντούν στο πάγιο και καθολικό κοινωνικό αίτημα για ποιοτική, αποδοτική, σύγχρονη εκπαίδευση. Όσοι φαντασιώνονται κοινωνικό διχασμό με αφορμή τα ΠΠΣ, είτε είναι θύματα της ιδεοληψίας τους ή απλώς δεν αντέχουν ότι επί τέλους κάτι πήγε να αλλάξει στο εκπαιδευτικό σύστημα, αφού τότε οι ίδιοι θα αναγκάζονταν να βγουν από τη ραστώνη τους. 

Για του λόγου το αληθές, δεκατρείς χιλιάδες οικογένειες επέλεξαν να διεκδικήσουν για τα παιδιά τους την ευκαιρία εισαγωγής στα σχολεία αυτά και περισσότεροι από δύο χιλιάδες εκπαιδευτικοί επέλεξαν, συμμετέχοντας σε διαδικασίες εξαιρετικά απαιτητικής αξιολόγησης, να διεκδικήσουν τις πεντακόσιες θέσεις πενταετούς θητείας που προκηρύχθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια.

Από την πρώτη στιγμή της λειτουργίας του θεσμού, εμφανίστηκαν σημαντικοί και ενδιαφέροντες προβληματισμοί για μια σειρά από θέματα όπως η διαδικασία επιλογής των μαθητών, η διαδικασία επιλογής εκπαιδευτικών, η προτυποποίηση διοικητικών και ακαδημαϊκών λειτουργιών κ.ά. Σε αυτή την κατεύθυνση πραγματοποιήθηκε και το συνέδριο της ΔΕΠΠΣ, ενώ έχουν δρομολογηθεί και μία σειρά από μελέτες που φιλοδοξούν να δώσουν απαντήσεις στα συγκεκριμένα ερωτήματα. Αυτή η διαρκής και γόνιμη συζήτηση δε σημαίνει αμφισβήτηση του θεσμού αλλά διαμόρφωσε τους όρους ενός διαρκούς και μόνιμου αναστοχασμού για το παρόν και το μέλλον των σχολείων. Εξαίρεση αποτελεί ο χώρος του εκπαιδευτικού συνδικαλισμού, αυτοί που θεωρούν ότι τα σχολεία υπάρχουν μόνο για τους εκπαιδευτικούς και όχι για τους μαθητές, που αρνούνται οτιδήποτε μπορεί να ταράξει τα νερά της δημοσιοϋπαλληλικής μακαριότητας και να μετατρέψει το σχολείο σε αληθινό χώρο μάθησης και δημιουργίας.

Για να έρθουμε τώρα στο δεύτερο μέρος της ερώτησης, είναι μακρύς ο κατάλογος των εκπαιδευτικών δράσεων που αναπτύσσονται στα ΠΠΣ. Πολλές από αυτές μπορούμε να τις συναντήσουμε και σε άλλα σχολεία εκτός δικτύου ΠΠΣ.

Η ουσία όμως δεν σταματά στην ανάπτυξη των επί μέρους δράσεων και προγραμμάτων. Αυτό που έχει κατοχυρωθεί στα ΠΠΣ είναι η συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών σε ένα διαφορετικό εκπαιδευτικό Παράδειγμα. Τα ΠΠΣ είναι σχολεία, τα οποία στις 4 το απόγευμα σφύζουν από ζωή, με  ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών να ασχολείται, υπό την καθοδήγηση κάποιου εκπαιδευτικού, με θέματα από την κατασκευή κοσμημάτων, μέχρι τις αστρονομικές μελέτες. Είναι σχολεία στα οποία κανείς δε διανοείται να διώξει τους μαθητές προκειμένου να γίνει συνεδρίαση συλλόγου ή ενημέρωση από την ΕΛΜΕ, είναι σχολεία όπου η συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών σε κοινές δράσεις είναι καθεστώς, όπου συνεδριάζουν τακτικά οι εκπαιδευτικοί κατά κλάδο μαθημάτων, όπου πραγματοποιούνται συχνές ενδοσχολικές επιμορφώσεις, όπου οι πόρτες των αιθουσών είναι ανοικτές και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να παρακολουθούν το μάθημα των συναδέλφων τους, να συζητούν και να αναστοχάζονται συστηματικά και οργανωμένα επ’ αυτού και άλλα πολλά. Με άλλα λόγια είναι σχολεία ΚΑΝΟΝΙΚΑ, με την έννοια ότι όλα τα σχολεία θα έπρεπε να λειτουργούν με αυτές τις προδιαγραφές. Είναι πάνω απ’ όλα ένα παιδαγωγικό κλίμα, που επιτρέπει την απρόσκοπτη τέλεση του εκπαιδευτικού έργου, χωρίς τους γνωστούς «θορύβους», που συνήθως ακυρώνουν στην πράξη ακόμα και τις πιο προωθημένες εκπαιδευτικές καινοτομίες που εισήχθησαν στο εκπαιδευτικό σύστημα τα τελευταία χρόνια. Γι’ αυτό άλλωστε μιλάμε για αλλαγή εκπαιδευτικού παραδείγματος.

Επί πλέον στα σχολεία αυτά εργάζονται εκπαιδευτικοί με υψηλά μορφωτικά προσόντα και κυρίως πρόθυμοι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, να θέσουν τα προσόντα τους στην υπηρεσία του δημόσιου συμφέροντος.

2. Πολλοί συμφωνούν μαζί σας για τα πλεονεκτήματα που απολαμβάνουν οι μαθητές των σχολείων αυτών, ωστόσο, χωρίς να είναι ακριβά σχολεία, χωρίς να προϋποθέτουν ειδικές υποδομές (π.χ. εργαστήρια χημείας, φυσικής), προσφέρουν, όπως ισχυρίζεστε, υψηλού επιπέδου παιδεία. Για ποιο λόγο κατά τη γνώμη σας δεν πρέπει οι καθηγητές που διδάσκουν σ’ αυτά τα σχολεία να διασπαρούν σε όλα τα δημόσια σχολεία;

Πρώτα απ΄ όλα ποιος σας είπε ότι δεν απαιτούνται εργαστήρια και υποδομές; Εργαστήρια πληροφορικής, φυσικών επιστημών, τεχνολογίας πάντα είναι απαραίτητα προκειμένου να λειτουργήσει αξιοπρεπώς ένα σχολείο. Άλλωστε, πλέον είναι μύθος ότι το κύριο πρόβλημα του εκπαιδευτικού συστήματος στη χώρα μας είναι η έλλειψη εξοπλισμού και υποδομών. Το μείζον θέμα είναι η παραγωγική και ορθολογική χρήση του.

Στο εσωτερικό των ΠΠΣ πολύ σπάνια θα επικαλεστεί κάποιος την απουσία μίας πειραματικής διάταξης ή την έλλειψη πόρων για να δικαιολογήσει την απουσία κάποιας εκπαιδευτική δράσης. Η εσωτερική πίεση για δημιουργικότητα βοηθάει πάντα να αντιμετωπιστούν οι όποιες ελλείψεις με την αναζήτηση εναλλακτικών οδών, ενώ αυτή είναι και η κύρια αιτία για την υψηλού επιπέδου παρεχόμενη εκπαίδευση.

Ως προς το δεύτερο σκέλος του ερωτήματός σας, η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει ότι οι εκπαιδευτικοί μέσα από ένα πλέγμα δράσεων όπως συνέδρια, ημερίδες, επιστημονικές και επιμορφωτικές συναντήσεις, μεταφέρουν την εμπειρία τους στους εκπαιδευτικούς των υπολοίπων σχολείων και είναι πολλές οι δραστηριότητες που έχουν αναπτυχθεί αυτά τα τρία χρόνια με πρωτοβουλία των σχολείων και της ΔΕΠΠΣ. Επί πλέον, οι εκπαιδευτικοί, μετά την ολοκλήρωση της θητείας τους στα ΠΠΣ συνεχίζουν τη σταδιοδρομία τους είτε ως στελέχη εκπαίδευσης είτε ως απλοί εκπαιδευτικοί σε κάποιο μη Π.Π. σχολείο.

3. Εφόσον τα σχολεία αυτά έχουν ακριβώς το ίδιο αναλυτικό πρόγραμμα όπως όλα τα σχολεία, τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας εξασφαλίζει παιδεία ανωτέρου επιπέδου; Τα μεταπτυχιακά και τα διδακτορικά των καθηγητών;

Τα επαγγελματικά χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού προσωπικού σίγουρα επηρεάζουν θετικά το εκπαιδευτικό έργο στα ΠΠΣ. Μάλιστα, αυτό που πρέπει να υπογραμμίσουμε, είναι ότι εκτός από τους τίτλους σπουδών ιδιαίτερη αξία έχει η εμπειρία στην εκπαιδευτική καινοτομία, η συμμετοχή σε πολλές εκπαιδευτικές δράσεις η συστηματική παρακολούθηση των τεκταινομένων στην εκπαίδευση. 

Τα ΠΠΣ εφαρμόζουν με αρκετές τροποποιήσεις τα νέα προγράμματα σπουδών και καινοτόμες διδακτικές πρακτικές, ενώ πολύ συχνά οι εκπαιδευτικοί τους  παράγουν εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιείται στη διδασκαλία.

Η επιστημονική καθοδήγηση των ΠΠΣ γίνεται από το Εποπτικό Επιστημονικό Συμβούλιο (ΕΠΕΣ) υπό την εποπτεία της Διοικούσας Επιτροπής Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων. Σταχυολογώντας κάποιες παρεμβάσεις μπορούμε να αναφέρουμε το πρόγραμμα Content and Language Integrated Learning, με βάση το οποίο συνδέεται η διδασκαλία συγκεκριμένων γνωστικών αντικειμένων όπως η Ιστορία, η Κοινωνική Αγωγή η Βιολογία, η Γεωγραφία και άλλα με το μάθημα των Αγγλικών, η συστηματική χρήση των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία γνωστικών αντικειμένων, όπως είναι η Φυσική, η Γλώσσα και τα Μαθηματικά, η εισαγωγή της μεθόδου του project στο γυμνάσιο κλπ. Κάθε σχολική μονάδα έχει διευρυμένο πλαίσιο αυτονομίας ως προς τη διαμόρφωση  και την εφαρμογή της δικής της εκπαιδευτικής agenda, με στόχο την μεγιστοποίηση του οφέλους για τους μαθητές του σχολείου και την προώθηση της εκπαιδευτικής έρευνας.

4. Το ζήτημα των εξετάσεων εισαγωγής είναι ένα από τα πιο καίρια θέματα-ζητήματα. Τι εξασφαλίζετε με την διενέργεια εξετάσεων εισαγωγής; Εκ των έσω ακούγεται ότι «οι μαθητές που μας ήρθαν δεν ήταν πάντα οι καλύτεροι, αλλά εκείνοι που οι γονείς τους πλήρωσαν για φροντιστήρια». Πώς το σχολιάζετε;

Τα ΠΠΣ είναι σχολεία εκπαιδευτικής αριστείας. Όχι με την έννοια της επιλογής  αρίστων μαθητών στην αφετηρία, αλλά με την έννοια της επαναφοράς στο προσκήνιο της ενοχοποιημένης και πρακτικά εξόριστης από το εκπαιδευτικό  σύστημα ιδέας της ανάπτυξης και εφαρμογής άριστων εκπαιδευτικών πρακτικών.

Αυτό ακριβώς είναι και το πεδίο του πειραματισμού στα σχολεία αυτά. Διαμορφώνουμε και αναπτύσσουμε δράσεις, οι οποίες αφού υποστούν την κατάλληλη επεξεργασία, αφού αξιολογηθούν επαρκώς και υποστούν τις αναγκαίες προσαρμογές, μπορούν να μεταφερθούν και στο υπόλοιπο εκπαιδευτικό σύστημα. Η όλη διαδικασία προϋποθέτει ότι οι μαθητές έχουν μία ελάχιστη δέσμη αναγκαίων δεξιοτήτων στους βασικούς εγγραμματισμούς, που ελέγχεται με τις εξετάσεις και ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν τη γνώση και την επιθυμία να πειραματίζονται, με στόχο την ανάπτυξη των βέλτιστων και πιο αποτελεσματικών εκπαιδευτικών πρακτικών με συντεταγμένο και διαρκή τρόπο.

Όσοι επικαλούνται το τυχαίο του δείγματος ως αναγκαία και υποχρεωτική συνθήκη της εγκυρότητας του πειράματος, αποσιωπούν ότι στις πειραματικές δράσεις η επιλογή των συνθηκών διεξαγωγής τους σχετίζεται με τις μεθόδους και τους στόχους αυτών που οργανώνουν το πείραμα.

Το πείραμα είναι μία δραστηριότητα που «περιορίζει» το φαινόμενο σε ένα ειδικό και εν πολλοίς κατασκευασμένο πλαίσιο συνθηκών και μέσα σ’ αυτό διατυπώνονται οι κατάλληλες ερωτήσεις και προκύπτουν τα ανάλογα συμπεράσματα για να ακολουθήσει η διαδικασία της γενίκευσης των εφαρμογών. Η αντλία του Boyle δεν ήταν η φύση, όπως και τα σχολεία που οραματίστηκαν ο Kerschensteiner, ο Gaudig, ο Dewey, ο Claparede, ο Δελμούζος  δεν ήταν τα τυχαία σχολεία της εποχής τους. Απ’ αυτήν την άποψη, η τυχαιότητα του δείγματος, η οποία τάχα εξασφαλίζεται με την κλήρωση, και το τυχαίο σχολείο ως προϋποθέσεις εγκυρότητας του πειράματος είναι ένας ακόμη μύθος, που προσφέρει επιχειρήματα στην ιδεοληψία του εξισωτισμού προς τα κάτω. Εμείς δεν κρύψαμε ποτέ ότι στόχος μας είναι η ανάπτυξη της εκπαιδευτικής αριστείας στα σχολεία μας και η αναζήτηση των τρόπων διάχυσής της σε ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα. Υποστηρίζουμε βάσιμα όμως ότι με τυχαίο δείγμα μαθητών και εκπαιδευτικών απλώς αυτό το πείραμα δεν μπορεί να γίνει.

Τέλος, και για να τελειώνουμε και με το μύθο περί επιδίωξης της αριστείας μέσω των εξετάσεων, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι σε όλα τα ΠΠ Γυμνάσια το μεγαλύτερο ποσοστό των επιτυχόντων στις εξετάσεις πέρασε με βαθμολογίες που κινούνται μεταξύ 12,5 και 15, ενώ στα Λύκεια ένας σημαντικός αριθμός μαθητών πέρασε με βαθμολογίες στην περιοχή του 10. Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι και η κοινωνική διαστρωμάτωση των μαθητών μας είναι αντιπροσωπευτική και να τονίσουμε μάλιστα ότι ιδιαίτερα σε ΠΠ σχολεία του κέντρου της Αθήνας υπάρχει και σημαντικό ποσοστό μεταναστών.

Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι η αριστεία δεν επιδιώκεται ούτε προκύπτει κατά την επιλογή των μαθητών και οι εξετάσεις απέχουν πόρρω από το να λειτουργούν ως ο αποφασιστικός μηχανισμός κοινωνικής επιλογής. Ενδεχομένως να γινόμαστε κουραστικοί επαναλαμβάνοντας ότι δεν επιλέγουμε αρίστους μαθητές. Ωστόσο, μέσα από την ανάπτυξη των βέλτιστων εκπαιδευτικών πρακτικών στα σχολεία μας, επιδιώκουμε να διαπλάσουμε εγγράμματους ανθρώπους διαπαιδαγωγημένους στο πνεύμα υψηλών εκπαιδευτικών απαιτήσεων και αξιοκρατίας που θα αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση στη μαθητική αλλά και στην ενήλικη ζωή τους.

Σχετικά με την κριτική περί φροντιστηρίων, είναι γεγονός ότι πολλά παιδιά που συμμετείχαν στις εξετάσεις είχαν φροντιστηριακή στήριξη. Αντίστοιχα υπάρχουν πολλά παιδιά που συμμετείχαν στις εξετάσεις και πέτυχαν, χωρίς ούτε μία ώρα φροντιστηριακής προετοιμασίας.

Όπως είναι γνωστό, το φροντιστήριο είναι θεσμός άτυπης εκπαίδευσης, παρών στην εκμάθηση ξένων γλωσσών, στην προετοιμασία για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια αλλά και στην υποστήριξη της ενασχόλησης του μαθητή με τις «καθημερινές του υποχρεώσεις». Ένας συνδυασμός των εγγενών αδυναμιών του εκπαιδευτικού συστήματος και μίας νοοτροπίας κυρίαρχης στις συνειδήσεις των γονέων, έχει βοηθήσει να ριζώσει ο συγκεκριμένος θεσμός στην ελληνική πραγματικότητα. Ωστόσο, η ύπαρξη αυτής της παθογένειας δε μπορεί να ακυρώσει την ανάγκη να υπάρχουν διαδικασίες επιλογής για τους μαθητές των ΠΠΣ για τους λόγους που προαναφέραμε.

5. Πάλι εκ των έσω ακούγεται ότι το κλίμα σε πάρα πολλά από τα σχολεία αυτά υπάρχει πάρα πολύ κακό κλίμα μεταξύ των εκπαιδευτικών, μεταξύ των μαθητών, μεταξύ γονέων και καθηγητών και όλα αυτά εξαιτίας το φρικτού ανταγωνισμού στον οποίο υποβάλλονται οι μαθητές. Μπορεί ένα σχολείο να παρέχει παιδεία με άσχημο σχολικό κλίμα;

Ένας ακόμα μύθος. Το κλίμα στα ΠΠΣ μεταξύ των εκπαιδευτικών, μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών, μεταξύ των μαθητών, όσο και μεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων είναι αυτό που πρέπει να είναι. Συνεργασία, κατανόηση, υποστήριξη, άμιλλα και όλα αυτά στη βάση παιδαγωγικών κανόνων  με κυρίαρχο χαρακτηριστικό τον υψηλό επαγγελματισμό. Προφανώς υπάρχουν περιπτώσεις παρέκκλισης απ’ αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά αυτό μπορεί να συμβαίνει οπουδήποτε. Υπάρχουν και κάποιοι που πιθανόν επέλεξαν να παραμείνουν στα ΠΠΣ χωρίς να συμφωνούν με τις αρχές ύπαρξης και λειτουργίας του θεσμού και δυσκολεύονται ή ακόμα χειρότερα και κάποιοι με διάθεση υπονόμευσης. Η ουσία πάντως είναι ότι οι αυτές οι συμπεριφορές, όσο κι αν παράγουν θόρυβο  περί φρικτού κλίματος, εξοντωτικού ανταγωνισμού, "καμένων εκπαιδευτικών" κλπ, είναι εξαιρετικά μειοψηφικές και σε καμιά περίπτωση δεν αλλάζουν τα θετικά χαρακτηριστικά της γενικής εικόνας.

6. Οι καθηγητές των σχολείων αυτών ζητούν πιεστικά, εξ όσων γνωρίζουμε, ειδική μεταχείριση σε σχέση με τους συναδέλφους τους των άλλων των «κοινών» σχολείων. Υποστηρίζετε αυτές τις διεκδικήσεις και αν ναι γιατί;

Ο νόμος που διέπει την λειτουργία των ΠΠΣ προβλέπει την χορήγηση ειδικού επιδόματος στους εκπαιδευτικούς που εργάζονται σε αυτά και ειδική μοριοδότηση της θητείας τους προκειμένου να επιλεγούν ως στελέχη της εκπαίδευσης. Και οι δύο προβλέψεις είναι ορθές και η μη εφαρμογή τους αποτελεί πρόβλημα, όσο και αν κανείς δεν μπορεί να αγνοεί τη δυσχερή οικονομική συγκυρία.

7. Ποιο ρόλο μπορεί να παίξει στη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης η ΔΕΠΠΣ, εφόσον, όπως έχουμε ήδη πει, τα σχολεία αυτά έχουν το ίδιο αναλυτικό πρόγραμμα, όπως όλα τα άλλα σχολεία.

Ήδη σας απαντήσαμε για τις μεγάλες δυνατότητες αυτονομίας που έχουν τα ΠΠΣ. Η επιστημονική καθοδήγηση κάθε σχολείου γίνεται από το ΕΠΕΣ και υπό την εποπτεία της ΔΕΠΠΣ.

Επίσης η ΔΕΠΠΣ καλείται να προτυποποιήσει τις καλές πρακτικές, να φροντίσει για τη διάχυσή τους μεταξύ των ΠΠΣ, αλλά και να διασφαλίσει την επικοινωνία των ΠΠΣ με τα υπόλοιπα σχολεία της χώρας, προς όφελος συνολικά του εκπαιδευτικού συστήματος.

Τέλος η ΔΕΠΠΣ συμβάλει στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση των διαδικασιών επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, στη βελτίωση της λειτουργίας των σχολείων, στην  εισαγωγή καινοτόμων πρακτικών κλπ

8. Ο Υπουργός κ Μπαλτάς έχει ήδη τοποθετηθεί κατά των Πειραματικών και προβληματίζεται για τα Πρότυπα. Τι θα χάσει η χώρα αν καταργηθούν τα Πειραματικά; Πόσο δόκιμο επιστημονικά είναι ένα σχολείο με επιλογή μαθητικού δυναμικού να χαρακτηρίζεται ες αεί «πειραματικό»;

Τα ΠΠΣ αποτελούν από μόνα τους ένα εξαιρετικά σημαντικό και γοητευτικό εκπαιδευτικό  πείραμα. Πρώτα από όλα για πρώτη φορά μία ομάδα σχολείων έχει τη δυνατότητα να διαφοροποιείται ως προς το επίσημο σύστημα τόσο σε θέματα ωρολογίου προγράμματος αλλά και σε θέματα περιεχομένου. Για πρώτη φορά δημόσιοι εκπαιδευτικοί κατέλαβαν θέσεις μετά από απαιτητική αξιολόγηση που συνεκτίμησε τα αντικειμενικά τους προσόντα, το έργο τους μέσα στο σχολείο αλλά και την προσωπικότητά τους, όπως αυτή αποτιμήθηκε μέσα από συνέντευξη σε επιτροπές με επιστημονική σύνθεση.  Για πρώτη φορά εκπαιδευτικοί και μαθητές άρχισαν να επενδύουν μαζικά χρόνο και ενέργεια περνώντας πολλές ώρες μέσα στο σχολείο τους, αναζητώντας τρόπους να διοχετεύσουν τη δημιουργικότητά τους με σύστημα και διάρκεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα τα ΠΠΣ εφάρμοσαν εσωτερική αξιολόγηση – αυτοαξιολόγηση, τα αποτελέσματα της οποίας αποτυπώθηκαν αναλυτικά με ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία στις εκθέσεις των ΕΠΕΣ. Επίσης με πρωτοβουλία της ΔΕΠΠΣ συγκροτήθηκε επιτροπή εξωτερικής αξιολόγησης των σχολείων, αποτελούμενη από πανεπιστημιακούς, σχολικούς συμβούλους και εκπαιδευτικούς, η οποία θα ολοκλήρωνε τα πορίσματα της τον Απρίλιο του 2015.  Όλα αυτά μας κάνουν να υποστηρίζουμε βάσιμα ότι για πρώτη φορά μία ομάδα σχολείων λειτούργησε ως υπόδειγμα με φιλοδοξία τη συνεισφορά τους στη συνολική αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος.

Ως εκ τούτου η κατάργηση του συγκεκριμένου δικτύου σχολείων με τα χαρακτηριστικά που έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν, θα είναι μία μεγάλη απώλεια για το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα. Πολλώ δε μάλλον όταν οι παλινωδίες στις εξαγγελίες της ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας δείχνουν διάθεση αποδόμησης, χωρίς να διαφαίνεται κάποια εναλλακτική προοπτική.

Το σκέλος περί Πειραματισμού και εξετάσεων θεωρούμε ότι έχει απαντηθεί σε προηγούμενη ερώτηση.

9. Τι μπορείτε να πείτε στους γονείς που τα παιδιά τους έμειναν έξω από ένα Πρότυπο-Πειραματικό για κάποιο κλάσμα της μονάδας; Ότι δεν αξίζουν όσο εκείνα που πέρασαν με ελάχιστα μεγαλύτερο βαθμό, χάρις στα φροντιστήρια;

Παρά το ότι το περιεχόμενο της ερώτησης παραπέμπει σε ένα είδος κοινωνικού μελό που δε μπορεί να αποτελεί πλαίσιο σοβαρής συζήτησης, επιχειρώντας να απαντήσουμε επισημαίνουμε τα εξής.

Μας είναι σχετικά εύκολο  να παρηγορήσουμε ένα παιδί που προσπάθησε να πετύχει κάτι και δεν τα κατάφερε, μιλώντας του για την αξία της προσπάθειας, για τη σχετικότητα της αποτυχίας, για το κέρδος από τη συμμετοχή. Λίγο ως πολύ τα ίδια θα του λέγαμε αν δεν είχε καταφέρει να πάρει μετάλλιο στους σχολικούς αγώνες, αν είχε ηττηθεί η ομάδα του στον αγώνα με το άλλο σχολείο ή αν δεν είχε  επιλεγεί ως παραστάτης της σημαίας διότι είχε ένα μόριο λιγότερο από τον διπλανό του.

Αντίθετα μας είναι αδύνατον να αντιμετωπίσουμε την τύχη ως στοιχείο διαπαιδαγώγησης. Τι μπορούμε να πούμε σε ένα παιδί που δε κληρώθηκε; Ότι η τύχη (το κισμέτ) θα καθορίσει την πορεία στη ζωή σου και όχι οι προσπάθειες που καταβάλει;

Στην περίπτωση αυτή δεν καταλαβαίνουμε τις αρχές που επιθυμούμε να του εμφυσήσουμε. Την υπομονή και την ευσέβεια για να πάρει τη βοήθεια του Θεού;  Να μην μοχθεί, να μην προσπαθεί, να μην επιμένει, να περιμένει υπομονετικά τη σειρά του και που θα πάει ... θα γυρίσει κι ο τροχός;

10. Υπάρχουν στοιχεία από τη μέχρι τώρα λειτουργία των ΠΠΣ που να δείχνουν ότι έχουν πετύχει κάτι ξεχωριστό, δεδομένου ότι έχουν μαθητές που ξεδιαλέχτηκαν ήδη με εξετάσεις;

Επικεντρώνετε το ενδιαφέρον σας μονοδιάστατα στις εξετάσεις, παραγνωρίζοντας το όλον της εκπαιδευτικής διαδικασίας που εφαρμόζεται στα ΠΠΣ: τη λειτουργία των ομίλων, την ανάπτυξη καινοτόμων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τη διοικητική καινοτομία και όλους τους  επί μέρους θεσμούς που έχουν εισαχθεί  σε διάφορα σχολεία, όπως ο ατομικός σύμβουλος, η εφαρμογή περιγραφικής αξιολόγησης των μαθητών, η αυτοαξιολόγηση των διδακτικών πρακτικών με τη μέθοδο της ετεροπαρατήρησης  κλπ. Η οποιαδήποτε προσπάθεια απαξίωσης του εγχειρήματος δεν μπορεί να απαλείψει την πραγματικότητα ότι τα ΠΠΣ εξέφρασαν ένα διαφορετικό παράδειγμα με ισχυρούς συμβολισμούς για όλο το σύστημα της δημόσιας εκπαίδευσης. Παρ’ όλα αυτά ας επαναλάβουμε ότι οι εξετάσεις εισαγωγής δεν είναι αυτοσκοπός αλλά αναγκαίο εργαλείο για να διασφαλίσουμε ότι τα ΠΠΣ θα παίζουν αποτελεσματικά και απρόσκοπτα το ρόλο τους. 

Αντί επιλόγου.

Ανεξαρτήτως διαφωνιών περί αριστείας, πειραματισμού κλπ, το εγχείρημα ΠΠΣ συνιστά μια υπαρκτή και επιτυχημένη εκπαιδευτική οντότητα, με ζωή μόλις τριάμισι ετών και μεγάλη απήχηση στην κοινωνία. Ένα δίκτυο 60 καλών δημοσίων σχολείων, συνδεδεμένων οργανικά με τα πανεπιστήμια, 1.150 αξιολογημένοι εκπαιδευτικοί με υψηλά μορφωτικά προσόντα, 12.000 μαθητές που απολαμβάνουν εκπαιδευτικές υπηρεσίες υψηλού επιπέδου, που θα τις ζήλευαν και τα καλύτερα ιδιωτικά σχολεία. Θεωρούμε ότι κανένα από τα επιχειρήματα που συνηγορούν υπέρ της αποδόμησης αυτού του θεσμού είτε έχουν θεωρητική αφετηρία, η επίκληση του ασύμβατου μεταξύ πειραματισμού και αριστείας, είτε επικαθορίζονται από σκληρές ιδεοληψίες, η αριστεία είναι ρετσινιά, είτε ακόμη χειρότερα επηρεάζονται και ενδίδουν στις πιέσεις των συνδικαλιστικών συντεχνιών, δεν μπορούν να αντιπαρατεθούν με την ελπιδοφόρα πραγματικότητα που διαμόρφωσε για τη δημόσια εκπαίδευση η ύπαρξη και η λειτουργία των ΠΠΣ.